Choroby gruczołów potowych

Ekrynowe i apokrynowe

Wśród gruczołów potowych wyróżnia się gruczoły ekrynowe - rozmieszczone na całej skórze, i apokrynowe - związane z mieszkami włosowymi, występujące w okolicy pach, pachwin, narządów płciowych, odbytu, brodawek sutkowych i powiek.

Te dwa typy różnią się m.in. mechanizmem wydzielania potu. Gruczoły potowe zbudowane są z części wydzielniczej, wyprowadzającej i ujścia. W gruczołach ekrynowych wydzielanie potu odbywa się ze zniszczeniem komórek części wydzielniczej, a w gruczołach apokrynowych komórki wydzielnicze w przebiegu uwalniania potu nie ulegają całkowitemu zniszczeniu. Ujścia gruczołów ekrynowych znajdują się na powierzchni naskórka, apokrynowych zaś w kanale włosowym lub naskórku. Czynność gruczołów apokrynowych rozpoczyna się dopiero w okresie pokwitania.

Gruczoły ekrynowe odgrywają rolę w regulacji cieplnej.Pocenie nasila się wtedy, gdy temperatura otoczenia wzrasta powyżej 31^oC albo w przypadku przegrzania organizmu. Ma na to wpływ także układ nerwowy. Działanie odpowiednimi bodźcami na nerwy obwodowe w danej okolicy ciała może nasilić bądź zahamować czynność występujących tam gruczołów. Także ośrodkowy układ nerwowy wpływa na ich funkcjonowanie. Stąd występowanie tzw. pocenia emocjonalnego, dotyczącego zwłaszcza dłoni, stóp i twarzy.

Pot jest roztworem soli, zawierającym ponadto mocznik, kwas mlekowy, węglowodany, tłuszcze, związki mineralne (np. potas, wapń, magnez, żelazo). Jego skład zależy także od spożywanych pokarmów, warunków klimatycznych, czynników hormonalnych, schorzeń.

Czynność apokrynowych gruczołów potowych u ludzi nie jest całkowicie poznana. Nie biorą one udziału w termoregulacji. Wydzielanie potu przez te gruczoły jest zależne od bodźców hormonalnych i emocjonalnych. Niegdyś uważano, że zapach potu apokrynowego jest charakterystyczną cechą osobniczą i rasową. Obecnie wiadomo, że zależy on od rozkładu potu wywołanego przez bakterie i może być całkowicie wyeliminowany przez odpowiednie postępowanie przeciwbakteryjne.

Najczęściej występujące schorzenia gruczołów potowych dotyczą ich nadmiernej lub niedostatecznej czynności, zmian w składzie potu i stanu zapalnego samych gruczołów.

Nadmierne pocenie

Jego łacińska nazwa to hyperhidrosis. Można wyróżnić trzy grupy: pocenie uogólnione, asymetryczne i smakowe.

Nadmierne pocenie uogólnione może być spowodowane zaburzeniami termoregulacji albo czynnikami psychicznymi, emocjonalnymi. Jak wiadomo, człowiek poci się pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia lub przegrzania organizmu, np. podczas wysiłku fizycznego. Tego typu pocenie jest jak najbardziej fizjologiczne i niezbędne w utrzymaniu odpowiedniej ciepłoty organizmu. Jego intensywność jest zależna od osobniczych różnic w działaniu ośrodka termoregulacji. Do zaburzeń może tu dojść pod wpływem częstych i wysokich stanów gorączkowych - u osób chorujących na gruźlicę, malarię i inne choroby przebiegające z wysoką gorączką. W tych sytuacjach wzmożone pocenie może utrzymywać się przez wiele dni, a nawet miesięcy po ustąpieniu gorączki. Nadmierne pocenie często też towarzyszy niektórym zatruciom (np. alkoholem). Ponadto występuje nierzadko przy cukrzycy, nadczynności tarczycy, nowotworach złośliwych. Może też towarzyszyć menopauzie, otyłości.

Pocenie o podłożu psychicznym dotyczy najczęściej dłoni, stóp, pach, pachwin i twarzy, ale może także obejmować skórę całego ciała. Pojawia się napadowo pod wpływem nawet najmniejszych bodźców emocjonalnych albo utrzymuje się stale - wtedy zwykle jest silniejsze w okresie letnim. Występuje zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, nierzadko rodzinnie. Rozpoczyna się zwykle w okresie pokwitania, ale może także dotyczyć dzieci. Jego nasilenie zwykle maleje po 25. roku życia. Pocenie dłoni może być tak intensywne, że pot dosłownie spływa z nich kropelkami. Nadmierne pocenie sprzyja maceracji naskórka i zwiększa jego podatność na infekcje, zwłaszcza grzybicę na stopach, a także na choroby alergiczne, takie jak wyprysk potnicowy na dłoniach i stopach.