Badanie cytologiczne

Badanie to nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Wykonuje się je w każdym gabinecie ginekologicznym oraz przeprowadza przed badaniem ginekologicznym po założeniu wziernika do pochwy. Za pomocą szpatułki lub długiego wacika lekarz pobiera komórki wchodzące w skład nabłonka pokrywającego narząd rodny, które podlegają cyklicznym zmianom i złuszczają się. Komórki rozprowadza się na szkiełku mikroskopowym, utrwala, niekiedy odpowiednio barwi i ocenia pod mikroskopem.

Cytodiagnostyka może być wykorzystywana w różnych celach: w profilaktyce przeciwnowotworowej, aby ocenić mikrobiologiczną florę bakteryjną pochwy oraz jak fukcjonują hormony w organizmie. Powszechnie używany termin "cytologia" jest zarezerwowany dla badania onkologicznego (zapobiegawczego) i hormonalnego. Należy je odróżnić od badania stanu mikrobiologicznego pochwy (inaczej biocenozy lub stopnia czystości pochwy).
 

Ma szczególne znaczenie w zapobieganiu nowotworów, gdyż umożliwia wykrycie wczesnych postaci raka szyjki macicy i tzw. stanów przedrakowych, z których może rozwinąć się nowotwór. Raz w roku podczas kontrolnej wizyty u ginekologa powinny ją wykonywać kobiety, które rozpoczęły życie płciowe bez względu na wiek lub wszystkie od 18.-20. roku życia.

Przed badaniem pacjentka przez trzy dni nie może stosować żadnych leków dopochwowych, płukania pochwy ani odbywać stosunków płciowych.

Badanie to wykonuje się w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego. Rozmaz pobiera się z tarczy części pochwowej i z kanału szyjki macicy. W zależności od cech komórek ocenianych w rozmazie zalicza się je do pięciu grup cytologicznych.

Grupa I - w rozmazie występują prawidłowe (nie podejrzane) komórki nabłonka i zależnie od fazy cyklu płciowego niewielka liczba krwinek białych. Gdy otrzymamy taki wynik cytologii, następne badanie przeprowadzamy za rok.

Grupa II - obraz komórek nabłonkowych typowy dla stanów zapalnych i zmian wstecznych (tzn. zanikowych - występujących u starszych kobiet). Występuje duża liczba krwinek białych, limfocytów, histiocytów (komórek układu odpornościowego). Taki rozmaz uznaje się również za "nie podejrzany", ale wymaga kontroli po ewentualnym leczeniu przeciwzapalnym lub - w przypadku zmian wstecznych - po leczeniu estrogenami.

Grupa III - to wynik dodatni (podejrzany). W rozmazie stwierdza się tzw. komórki dysplastyczne (nieprawidłowe). W zależności od nasilenia zmian i liczby tych komórek wyróżnia się dysplazję małego, średniego i dużego stopnia. Taki wynik wymaga kontrolnego ponownego badania w krótkim czasie, ewentualnie po leczeniu.

Jeżeli zmiany utrzymują się nadal, należy pobrać wybrane odpowiednio (celowane) wycinki z tarczy części pochwowej. Do tej grupy cytologicznej zalicza się również ciężkie zmiany zapalne. Również niektóre zakażenia wirusowe (np. wirusem brodawczaka - infekcja najczęściej spotykana u młodych, współżyjących kobiet) mogą przyczynić się do powstania obrazu charakterystycznego dla tej grupy.