Zaburzenia równowagi

Kliniczne objawy sygnalizujące zaburzenia w układzie równowagi to zawroty głowy (objaw subiektywny) oraz objawy obiektywne wynikające ze zmian w poszczególnych grupach mięśni tj. oczopląs (mimowolny ruch gałek ocznych) i zaburzenia równowagi. W zależności od lokalizacji uszkodzenia w obrazie klinicznym mogą dominować różne objawy, o różnym nasileniu. Zawrót głowy jest to iluzja ruchu, najczęściej wirowego (otoczenia lub osoby, która go doświadcza) czyli rzeczywiste vertigo, bądź falowanie, kołysanie, ściąganie w bok, zapadanie się, określane jako dizziness. Mogą towarzyszyć temu inne nieprzyjemne i niepokojące dolegliwości np.: nudności, wymioty, zaburzenia słuchu, bóle głowy i zaburzenia równowagi.

Przyczyny zawrotów głowy, ze względu na lokalizację uszkodzenia, ogólnie dzielimy na: przyczyny obwodowe, związane z uszkodzeniem przedsionka i/lub części nerwu VIII przedsionkowo-ślimakowego, np. choroba Meniere'a, zapalenie neuronu przedsionkowego, nagłe wypadnięcie funkcji ucha wewnętrznego; przyczyny pozaobwodowe, inaczej ośrodkowe, związane z uszkodzeniem struktur w obrębie OUN (mózgu, móżdżku, rdzenia kręgowego, pnia mózgu i licznych połączeń nerwowych między tymi ośrodkami). Uszkodzenie takie może być skutkiem zaburzeń krążenia podstawno-kręgowego, zmian naczyniowych, rozrostowych, demielinizacyjnych, pourazowych i polekowych. Należy także wspomnieć o chorobach ogólnoustrojowych, które mogą mieć negatywny wpływ na funkcję układu równowagi i powodować zawroty głowy. Należą do nich m.in. nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zaburzenia hormonalne, zaburzenia gospodarki jonowej lub tłuszczowej. Coraz większym problemem stają się zawroty głowy i zaburzenia równowagi u osób w wieku podeszłym, gdyż są one wynikiem złożonego procesu zwyrodnieniowego dotyczącego niemal wszystkich elementów zmysłu równowagi.

Ryzyko zachorowania wzrasta u osób w podeszłym wieku, cukrzyków, chorych na stwardnienie rozsiane, padaczkę.

Należy unikać raptownych zmian pozycji - głównie rano przy wstawaniu z łóżka. Nie należy wykonywać gwałtownych ruchów głową (zwłaszcza na boki), a idąc - nie patrzeć w górę. Przy wstawaniu w nocy z łóżka - zawsze trzeba włączyć słabe światło. Należy używać laski - jeśli zdarzyły się już zachwiania równowagi. Zalecane jest unikanie kofeiny, papierosów, alkoholu i soli - nasilają one zawroty głowy.

Gdy tylko pojawią się niepokojące objawy. Leczenie ustala się po badaniu specjalistycznym, które musi być podjęte jak najszybciej.

Samemu nie można.

Leczenie zawrotów głowy zależy przede wszystkim od ich przyczyny. W fazie ostrej zawrotów głowy stosuje się głównie farmakoterapię, wykorzystując przede wszystkim działanie przeciwzawrotowe, przeciwwymiotne i uspokajające leków (leczenie objawowe). W niektórych przypadkach włącza się leki przyczynowe (naczyniowe, przeciwzapalne, poprawiające metabolizm komórek nerwowych). Większość leków o działaniu przeciwzawrotowym i przeciwwymiotnym ma jednocześnie działanie hamujące pracę ośrodkowego układu nerwowego, co niekorzystnie wpływa na proces kompensacji ośrodkowej. Kompensacja jest zjawiskiem samoistnego zdrowienia w przypadkach uszkodzenia błędnika i polega na wyrównaniu deficytów w pracy błędników dzięki elastyczności funkcji mózgu. Niektóre leki mogą zaburzać proces kompensacji oraz wpływać niekorzystnie na wyniki badań laboratoryjnych stosowanych w skomplikowanej diagnostyce zawrotów głowy. W uzasadnionych przypadkach kwalifikuje się chorych do leczenia operacyjnego, m.in. otochirurgicznego gdy przyczyna tkwi w obrębie ucha wewnętrznego i/lub środkowego, neurochirurgicznego, ortopedycznego, czy też chirurgii naczyniowej. Właściwie w każdym przypadku istnieje potrzeba odpowiedniej rehabilitacji ruchowej. Właściwie ukierunkowana rehabilitacja, zarówno w patologii obwodowej, jak i ośrodkowej wzmacnia pozostałe elementy zmysłu równowagi i poprzez odpowiedni trening przyśpiesza proces kompensacji ośrodkowej oraz adaptacji w zaburzeniach równowagi i zawrotach głowy.