Interesujący jest fakt, iż posiadamy pewne dowody z europejskich rejestrów na temat liczby implantacji wykonywanych dziennie i możemy je porównać z zaleceniami. Jest rzeczą wartą podkreślenia, że według tych rejestrów obecnie 1/3 pacjentów, u których wszczepiamy CRT ma migotanie przedsionków. Dysponujemy coraz większą ilością danych z randomizowanych badań klinicznych dotyczących konkretnie tej grupy pacjentów, większość obserwacji aktualnie coraz mocniej przemawia za tym, iż chorzy z migotaniem przedsionków odnoszą korzyści porównywalne z chorymi z rytmem zatokowym. Potwierdza to zalecenia zawarte w wytycznych oraz uzasadnia nasze postępowanie w codziennej praktyce klinicznej.
Jednym z wiodących zagadnień poruszanych na obecnym kongresie jest zapalenie wsierdzia. Czy dysponujemy danymi na temat większego odsetka zapaleń wsierdzia w wyniku obecności elektrod ICD czy CRT?
Jest to słuszne uwaga, jednak o ile mi wiadomo, jak dotychczas nie ma konkretnych danych w tej kwestii, być może nie ma odpowiedniego rejestru lub nie gromadzono tego rodzaju danych. Z mojego własnego doświadczenia nie stanowi to istotnego problemu. Zapalenie wsierdzia stwierdza się ekstremalnie rzadko – u chorych, którym wszczepiono urządzenia, ryzyko zapalenia wsierdzia może kształtować się na podobnym poziomie, jak ma to miejsce w przypadku innych pacjentów z różnego rodzaju protezami np. aortalną lub mitralną, lub nawet na poziomie niższym. Generalnie nie obserwuje się, aby posiadanie implantowanego urządzenia elektronicznego wiązało się ze zwiększeniem jakiegokolwiek specyficznego ryzyka.